In-Mind blog

Buiten de gebaande paden

• geschreven door Ceciel Heijkants

Een fascinerend fenomeen dat de mens blijft intrigeren is het ontstaan van olifantenpaadjes. Er is zelfs recentelijk een boek verschenen met zo’n 160 olifantenpaadjes in alleen al de Meierijstad en in veel natuurgebieden komen er steeds meer bij. Maar wat zijn het en wat is de bredere betekenis ervan?

_{Afbeelding Example of Desire Paths door Duncan Rawlinson via Duncan.co}

Olifantenpaadjes zijn onverharde paden die in de loop van de tijd ontstaan, doordat weggebruikers afwijken van de formele route en daarmee nieuwe paden ontstaan (Lidwell et al., 2010). Net als olifanten, nemen mensen de meest soepele, korte route, ongeacht of ze daarbij obstakels tegen komen of niet. Menselijke keuzes en gedrag maken hiermee de meest prachtige lussen en uitslijtingen in een verder strak aangelegd Nederland.                                   

De olifantenpaadjes laten zien dat het gewenste pad anders ligt, vandaar ook de andere vaak gebruikte term ‘wenspaden’. Wanneer meerdere, onafhankelijke individuen op vergelijkbare manieren reageren op sociale structuren, worden er op dezelfde wijze ‘sociale wenspaden’ gecreëerd. Deze wenspaden laten, vaak onbewust, zien dat huidige structuren niet voor mensen werken of dat behoeften anders liggen (Nichols, 2014a, 2014b). Je kunt hierbij denken aan medewerkers die manieren vinden om regels op het werk te omzeilen (Sunikka-Blank et al., 2018). In het nieuws vind je de paden ook geregeld terug. Recentelijk vond er een mooi voorbeeld plaats van een door individuen gecreëerd wenspad. De UEFA gaf namelijk geen akkoord voor het verlichten van het stadion in regenboogkleuren tijdens het EK (NOS, 2021). Daarmee zou de zaak afgedaan kunnen zijn, maar wat er vervolgens gebeurde is dat individuen besloten zelf regenboogvlaggen op te hangen. Het stadhuis, tal van winkels, woningen en horecagelegenheden prijkten in regenboog kleuren. Het laat zien dat wanneer huidige regels niet voldoen, mensen op zoek gaan naar alternatieve wegen. De collectieve onvrede met de nieuwe wetgeving werd in deze zichtbaar door een pad aan regenboogvlaggen.

Het analyseren van deze sociale wenspaden kan helpen om problemen te detecteren en op te pakken (Nichols, 2019). Daar waar eerst vaak focusgroepen gebruikt werden om behoeften van gebruikers te begrijpen, kan het analyseren van gedrag en de ‘wenspaden’ leiden tot positieve aanpassingen in functionaliteiten, die passen bij wat mensen willen en leiden tot groter succes (Myhill, 2004). Fysieke olifantenpaadjes worden al gebruikt als leidraad in het herontwerp van de omgeving. Zo werd bijvoorbeeld een olifantenpaadje in het Amsterdamse Oosterpark een echt pad (Van Dam, 2015). De uitdaging ligt erin om ook de sociale wenspaden als het ware te gaan ‘bestraten’ (Nichols, 2014a, 2014b). Het is echter wel nog de vraag wanneer we weten dat een sociaal wenspad genoeg ‘bewandeld’ is om het een kandidaat te maken voor verandering. Daarbij is het zo dat wanneer een pad bewandeld wordt, het nog niet betekent dat het ook wenselijk gedrag betreft (denk aan belastingontduiking bijvoorbeeld) (Nichols, 2014b). Bij het analyseren van deze paden en eventuele veranderingen zijn daarom altijd experts nodig, die het pad op zijn waarde kunnen schatten.

Olifantenpaadjes zijn dus niet alleen maar een fascinerend fenomeen in het landschap, maar laten zien dat menselijke behoeften niet altijd stroken met de huidige gang van zaken. In tegenstelling tot de olifantenpaadjes zijn de sociale wenspaden veel minder direct zichtbaar. Dus wanneer jij eens iets anders doet dan de standaard en je bent benieuwd of er een collectieve behoefte aan ten grondslag ligt? Maak het ken- en zichtbaar. Wie weet is het tijd voor herbestrating!

Referenties

Lidwell, W., Holden, K., & Butler, J. (2010). Universal Principles of Design. Rockport Publishers.

Myhill, C. (2004). Commercial Success by Looking for Desire Lines. In M. Masoodian, S. Jones, & B. Rogers (Eds.), Computer Human Interaction (pp. 293–304). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-540-27795-8_30

Nichols, L. (2014a). Social Desire Paths: An Applied Sociology of Interests. Social Currents, 1(2), 166–172. https://doi.org/10.1177/2329496514524926

Nichols, L. (2014b). Social desire paths: A new theoretical concept to increase the usability of social science research in society. Theory and Society, 43(6), 647–665. https://doi.org/10.1007/s11186-014-9234-3

Nichols, L. (2019). Addressing Exclusion in Organizations: Social Desire Paths and Undocumented Students Attending College. Social Problems, spz021. https://doi.org/10.1093/socpro/spz021

NOS. (2021, June 23). Regenboogvlag wappert in München, protest voor de wedstrijd. https://nos.nl/l/2386347

Sunikka-Blank, M., Galvin, R., & Behar, C. (2018). Harnessing social class, taste and gender for more effective policies. Building Research & Information, 46(1), 114–126. https://doi.org/10.1080/09613218.2017.1356129

Van Dam, J. (2015). Justus Uitermark op het Nationaal Laboratorium: Van olifantenpaadje tot systeemverandering. Sociale Vraagstukken. https://www.socialevraagstukken.nl/aankondigingen/justus-uitermark-op-he...