Keuzestress? De keuze is aan jou!

Een half uur op Netflix zoeken naar de perfecte film, waarna je toch maar weer Friends voor de tiende keer opzet. Drie keer door je boekenkast gaan op zoek naar het beste boek voor dat moment, waardoor je al te moe bent geworden om dat boek nog te lezen. Na het afwegen van alle opties op de menukaart heb je toch spijt van je forelfilet.

Zijn de bovenstaande situaties herkenbaar? Je bent niet de enige. In onderzoek van de publieke omroep (2018) gaf 46 procent van de jongeren tussen de 16 en 35 jaar aan keuzestress te ervaren. Keuzestress is een vorm van stress die veroorzaakt wordt, doordat iemand veel informatie moet verwerken om tot een "goede" keuze te komen. Deze vorm van stress wordt door het RIVM gezien als een van de factoren die een negatieve invloed heeft op het mentaal en psychisch welbevinden van jongeren (Schoemaker et al., 2019).



Afbeelding van Vladislav Babienko via Unsplash

Met de komst van het internet hebben we meer keuze dan ooit. Wanneer je op Amazon een kleerhanger wilt bestellen, kun je kiezen uit 200.000 kleerhangers. Dit leidt niet alleen tot meer keuzemogelijkheden, maar ook tot meer onzekerheid over jouw keuze. Het lijkt immers of één van deze kleerhangers waarschijnlijk de beste is, terwijl het allemaal kleerhangers zijn (Mull, 2019). Daarnaast zorgen social media, zoals instagram, ervoor dat we onze keuzes ook nog eens constant kunnen vergelijken met anderen. Deze vergelijking van keuzes met anderen leidt tot meer spijt van je eigen keuzes (Peng, 2013).

De Amerikaanse psycholoog Barry Schwartz deed onderzoek naar keuzegedrag en de invloed op mentaal welbevinden. In zijn boek The Paradox of Choice (2004) schrijft hij dat autonomie en de vrijheid om te kiezen essentieel zijn voor ons welbevinden. Daarbij is het hebben van keuze essentieel voor het ervaren van vrijheid en autonomie. Alhoewel het hebben van keuzemogelijkheden dus goed is voor ons welbevinden, heeft het hebben van teveel keuzes een lager welbevinden tot gevolg. Meer keuzes geven ons het gevoel dat kiezen belangrijker is, wat vooral voor maximisers een probleem kan zijn.

Iemand die maximised probeert de beste uitkomst van zijn keuze te realiseren. Hiervoor is een maximiser bereid om veel tijd en moeite te steken in het afwegen van opties. Ter vergelijking: iemand die satisficed, kiest over het algemeen voor de eerste optie die goed genoeg is om een doel te bereiken (Iyengar, Wells & Schwartz, 2006). Stel je bent op Netflix op zoek naar een thriller. Een maximiser zoekt dan naar de perfecte combinatie van thriller, goede acteurs, goede kritieken en interessante setting, terwijl een satisficer de eerste thriller die hij tegenkomt aanklikt. Dat is immers het doel wat hij wilt bereiken.

Een grotere hoeveelheid informatie leidt tot meer negatieve uitkomsten van maximiser gedrag (Peng, 2013). Hoewel maximisers gemiddeld objectief betere uitkomsten halen met hun keuze, zijn ze minder tevreden dan satisficers. In bijvoorbeeld onderzoek van Iyengar, Wells en Schwartz (2006) werden afgestudeerden tussen de 20 en 57 jaar, waarvan 70 procent vrouw, gevolgd tijdens het zoeken naar een baan. Maximisers haalden gemiddeld een baan met 20 procent meer salaris binnen, maar waren minder tevreden tijdens de zoektocht en over de uitkomst van het proces ten opzichte van satisficers. Volgens de onderzoekers hadden maximisers het idee dat zij meer sollicitaties moesten doen, schonken ze meer aandacht aan de banen die ze uiteindelijk niet kregen, wilden ze dat ze nog meer opties hadden onderzocht en lieten ze zich meer leiden door externe bronnen.

Zoals je ziet is het niet gek dat je keuzestress ervaart met alle keuze en vergelijking die er tegenwoordig is. Maar wat kun jij nu doen volgens Schwartz (2004) om als een satisficer te leven en dus keuzestress te verminderen? Begin met het stellen van prioriteiten in je keuze. Vind je comfort of audiokwaliteit bij de nieuwe koptelefoon doorslaggevend? Limiteer jezelf vervolgens in jouw keuzes, door randvoorwaarden te stellen. Bijvoorbeeld: ik heb €200,- te besteden, wil noise cancelling en een felle kleur die goed matcht bij mijn jas. Zodra je prioriteiten en randvoorwaarden hebt, kies je datgene wat als eerste aan jouw eisen voldoet, zonder daarna nog verder te kijken. Maak de beslissing onomkeerbaar door gelijk de verpakking open te maken en ga daarna niet meer vergelijken met mogelijke andere keuzes. Gefeliciteerd, je hebt nu een keuze gemaakt als een ware satisficer.

Tot slot is het ook belangrijk om niet te vergeten dat keuzestress alleen kan bestaan bij keuzevrijheid. Je mag dus met recht keuzestress als een luxeprobleem zien. Bovendien leidt keuzevrijheid alleen tot keuzestress als je verschillende goede opties hebt. Als één optie duidelijk beter is (een leuke baan met goed salaris versus een saaie baan met slecht salaris) dan zal je geen keuzestress ervaren. Het is dus eigenlijk helemaal niet erg dat je keuzestress ervaart, want wat je ook kiest, het is waarschijnlijk toch wel een goede keuze.


Referenties

Een Vandaag & 3vraagt. (2018, 19 oktober). Fun Fact Friday: Bijna de helft van de jongeren heeft last van keuzestress. Geraadpleegd van https://www.npo3.nl/fun-fact-friday-bijna-de-helft-van-de-jongeren-heeft...stress

Iyengar, S. S., & Lepper, M. R. (2000). When choice is demotivating: Can one desire too much of a good thing? Journal of Personality and Social Psychology, 79(6), 995–1006. doi: 10.1037/0022-3514.79.6.995

Iyengar, S. S., Wells, R. E., & Schwartz, B. (2006). Doing Better but Feeling Worse: Looking for the “Best” Job Undermines Satisfaction. Psychological Science, 17(2), 143–150. doi: 10.1111/j.1467-9280.2006.01677.x

Mull, A. (2019, 24 mei). There Is Too Much Stuff: The human brain can’t contend with the vastness of online shopping. The Atlantic. Geraadpleegd van https://www.theatlantic.com/health/archive/2019/05/too-many-options/590185/

Peng, S. (2013, december). Maximizing and Satisficing in Decision-Making Dyads. Wharton Research Scholars. https://repository.upenn.edu/wharton_research_scholars/98/

Schoemaker, C., Kleinjan, M., van der Borg, W., Busch, M., Muntinga, M., Nuijen, J., & Dedding, C. (2019, mei). Mentale gezondheid van jongeren: enkele cijfers en ervaringen. RIVM, Trimbos-instituut en Amsterdam UMC. Geraadpleegd van: https://www.rivm.nl/sites/default/files/2019-05/011281_120429_RIVM%20Bro...

Schwartz, B. (2004). The Paradox of Choice. Macmillan Publishers.