In-Mind blog

Van Olympisch goud naar kantoor: de tweede carrière van een topsporter

• geschreven door Sofie Smismans

Het belang van een holistische benadering 

Eén van de grootste risico’s bij de overgang van topsport naar een nieuwe carrière is het zogenaamde ‘zwarte gat’. Een situatie waarbij de transitie uit topsport naar een nieuwe loopbaan gepaard gaat met mentale gezondheidsproblemen, zoals verslavingen en depressies (Gouttebarge et al., 2015). Maar ook voor topsporters die niet te maken krijgen met het zwarte gat, is de overgang van topsport naar een andere carrière uitdagend. Op financieel vlak kan de overgang complex zijn, vooral voor sporters die niet behoren tot de absolute wereldtop en minder grote sponsorcontracten of prijzengeld hebben opgebouwd. Op psychologisch vlak kan de aanpassing van de intense focus en roem naar een anoniemer bestaan een belangrijke invloed hebben op het zelfbeeld en de eigenwaarde van ex-topsporters. Verder worden ze ook geconfronteerd met conditionele achteruitgang, een nieuw sociaal netwerk en andere belastingplichten (Wylleman, 2019). 

De topsportwereld erkent daarom de afgelopen decennia meer en meer het belang van een holistische ontwikkeling bij topsporters. Dit betekent dat niet alleen de sportieve ontwikkeling en prestaties van een topsporter centraal staan, maar dat er ook aandacht wordt besteed aan onder andere de financiële situatie, het mentale welzijn en de studievoortgang van de topsporter. Concreet wordt er vanuit sportpsychologisch oogpunt gekeken naar vijf ontwikkelingsniveaus: psychologisch, psychosociaal, academisch/beroepsmatig, financieel en wettelijk (Wylleman et al., 2016; Wylleman, 2019). De sportieve carrière wordt hierbij gezien als een onderdeel van de bredere levensloopbaan (Smismans et al., 2021). Een dergelijke holistische benadering ondersteunt topsporters bij het ontwikkelen van meerdere identiteiten, want wanneer de identiteit enkel draait om sporter zijn, verhoogt het risico op ‘het zwarte gat’.

De voorbereiding op een tweede carrière

Binnen een holistische benadering wordt er steeds vaker gekeken naar manieren om topsporters tijdens hun sportcarrière breder op te leiden. Opleidingen, stages en ondernemerschapstrajecten worden aangemoedigd, zodat de stap naar de reguliere arbeidsmarkt minder abrupt wordt (Smismans, 2022). Bovendien toont onderzoek aan dat het combineren van meerdere doeleinden, zoals een duale carrière in topsport en studie of werk, een positieve invloed heeft op de sportieve prestaties (Lavallee, 2019).   

Belangrijk volgens onderzoek is het inzetten op de ontwikkeling van uiteenlopende competenties bij topsporters, die verder reiken dan sportieve competenties (Smismans et al., 2021; Stambulova, 2003). Topsporters kunnen beroep doen op transfereerbare competenties. Dit betreffen competenties ontwikkeld binnen de sportieve carrière, die ingezet kunnen worden in andere levensgebieden. Bijvoorbeeld de mentale vaardigheden die topsporters ontwikkelen zoals discipline, doorzettingsvermogen en omgaan met druk, kunnen een troef zijn in een nieuwe loopbaan. 

Van topsporter naar topwerknemer?

De waaier aan competenties die een topsporter meebrengt naar de arbeidsmarkt, lijkt een evidente motivator voor werkgevers om topsporters een plek te geven in hun organisatie (Smismans, 2022, p.175):

“Een topsporter moet elke keer weer leren en verbeteren. Als je binnen je sport niet verbetert, sta je stil. Als je als topsporter vier minuten loopt over een welbepaalde afstand en je wilt dezelfde afstand in slechts drie minuten lopen, dan moet je jezelf voortdurend verbeteren. Dat continue leer- en verbeterproces kan ook een belangrijke waarde zijn op de reguliere arbeidsmarkt”.

Bovendien geven werkgevers aan dat topsporters mogelijk een commerciële meerwaarde hebben in het bedrijfsleven. De bekendheid en erkenning die topsporters met zich meebrengen kunnen organisaties helpen in het behalen van bepaalde bedrijfsdoelstellingen (Smismans, 2022). 

Toch blijken werkgevers ook terughoudend te zijn bij het in dienst nemen van topsporters om verschillende redenen. Onderzoek van Smismans et al. (2022) met 58 werkgevers toont aan dat werkgevers het moeilijk vinden om de meerwaarde van transfereerbare competenties op de werkvloer tastbaar te maken. Daarnaast vormen een gebrek aan praktische ervaring, specifieke vakkennis, inzicht in de arbeidsmarkt, onrealistische verwachtingen over functie-inhoud en salaris en bepaalde ongewenste houdingen belangrijke drempels voor werkgevers bij het aannemen van ex-topsporters.

Conclusie

De Olympische Spelen betekenen voor veel topsporters het absolute hoogtepunt van hun loopbaan, maar ook het begin van een nieuw hoofdstuk. Een sportcarrière is relatief kort en vergankelijk en de overgang naar een volgende carrière brengt uitdagingen met zich mee. Hoewel topsporters over waardevolle vaardigheden beschikken, is een goede voorbereiding essentieel om hun talenten ook buiten de sportwereld te laten floreren. Investeren in een bredere ontwikkeling en tijdige begeleiding kan topsporters ondersteunen in het overtuigen van werkgevers van hun meerwaarde op de arbeidsmarkt.

Referenties

Gouttebarge, V., Backx, F. J. G., Aoki, H., & Kerkhoffs, G. M. M. J. (2015). Symptoms of common mental disorders in professional football (soccer) across five European countries. Journal of Sports Science & Medicine, 14(4), 811–818.

Lavallee, D. (2019). Engagement in sport career transition planning enhances performance. Journal of Loss and Trauma, 24(1), 1–8. https://doi.org/10.1080/15325024.2018.1516916

Smismans, S. (2022). A holistic perspective on the vocational development of active and former elite athletes [Doctoral dissertation, Vrije Universiteit Brussel]. VUBPRESS.

Smismans, S., Wylleman, P., De Brandt, K., Defruyt, S., Vitali, F., Ramis, Y., Torregrosa, M., Lobinger, B., Stambulova, N. B., & Cecić Erpič, S. (2021). From elite sport to the job market: Development and initial validation of the Athlete Competency Questionnaire for Employability (ACQE). Cultura, Ciencia y Deporte, 16(47), 39-48. https://doi.org/10.12800/ccd.v16i47.1694

Stambulova, N. (2003). Symptoms of a crisis-transition: A grounded theory study. In N. Hassmén (Ed.), Svensk Idrottspsykologisk Förening (pp. 97–109). Örebro University Press.

Wylleman, P. (2019). A developmental and holistic perspective on transitioning out of elite sport. In M. H. Anshel (Ed.), APA handbook of sport and exercise psychology (pp. 201–216). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000123-011

Wylleman, P., Rosier, N., & De Knop, P. (2016). Holistic perspective on the development of elite athletes. In M. Raab, P. Wylleman, R. Seiler, A.-M. Elbe, & A. Hatzigeorgiadis (Eds.), Sport and exercise psychology research: From theory to practice (pp. 270–288). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-803634-1.00015-9