In-Mind blog

Kan mijn smartwatch weten hoe ik me voel?

• geschreven door Tahnée Engelen

De connectie tussen lichaam en geest in mentaal welzijn

Eén van de belangrijkste signalen uit ons lichaam die gekoppeld is met mentaal welzijn heeft te maken met het kloppen van ons hart. Ons hart klopt ongeveer een keer per seconde, maar doet dat zelden met precies hetzelfde interval. Met andere woorden, er is een verschil in tijd in de afstand tussen verschillende hartslagen, wat we hartritmevariabiliteit noemen. Een hoge hartritmevariabiliteit wordt over het algemeen beschouwd als een teken van goede gezondheid. Mensen met een stemmingsstoornis, zoals bijvoorbeeld depressie, hebben doorgaans een lagere hartritmevariabiliteit, wat dus betekent dat hun hartslag regelmatiger is dan bij gezonde mensen1. Maar niet alleen mensen met een stemmingsstoornis vertonen zulke veranderingen in hun lichaam. Tijdens momenten van stress hebben ook gezonde mensen een regelmatigere hartslag2. Smartwatches meten vaak gedurende de hele dag de hartslag van de drager en kunnen dus ook zulke hartritmevariabiliteit meten.

Kan een smartwatch ons mentale welzijn meten?

Als er een link lijkt te zijn tussen veranderingen in ons lichaam en mentaal welzijn, zou dat moeten betekenen dat een apparaatje dat signalen van ons lichaam meet ook iets kan zeggen over onze mentale gezondheid. Toch? Nou, dit blijkt toch iets gecompliceerder te liggen dan dat. Een groot lopend onderzoek aan de universiteit van Leiden, dat onder andere probeert door het gebruik van smartwatches een ‘waarschuwingssysteem’ voor depressie te ontwikkelen3, vond onlangs dat smartwatch data helemaal niet zo goed overeenkwam met hoe proefpersonen zich voelden. In dit onderzoek werd met de smartwatch de hartslag, hartslagvariabiliteit en beweging van de proefpersoon gemeten om de hoeveelheid stress te bepalen, terwijl tegelijkertijd de proefpersoon zelf ook moest aangeven hoe gestrest ze zich voelden met een zelfrapportage4. De resultaten toonden dat vaak wanneer de smartwatch aangaf dat de persoon zich gestrest voelde, dat volgens de zelf-rapportage juist niet het geval was. Volgens de onderzoekers is een mogelijke verklaring hiervoor dat een smartwatch niet kan weten wat de context is waarin iemands hartslag sneller of langzamer wordt. Uit laboratoria-onderzoek weten we al langer dat zowel als we ons heel positief als heel negatief voelen, onze hartslag op eenzelfde manier van snelheid kan veranderen5.

De schaduwzijde van smartwatch gebruik

Waar veel mensen hoopvol zijn dat smartwatches in de toekomst betere inzichten kunnen geven over fysieke, en dus misschien ook wel mentale gezondheid, heeft smartwatch gebruik ook een schaduwzijde. Zo bleek eerder dit jaar dat steeds meer mensen in Nederland zich melden met slaapproblemen bij slaapklinieken, omdat volgens hun horloge hun slaapscore niet goed genoeg is, terwijl vaak onrust veroorzaakt door het horloge zelf of niet betrouwbare metingen, de boosdoener zijn6. Daarnaast is er ook nog de vraag over wie er eigenlijk toegang heeft tot de data van jouw smartwatch en wat er daar eventueel mee wordt gedaan. Zo kondigde de Amerikaanse minister van volksgezondheid Robert F. Kennedy jr. een zeer omstreden onderzoek aan naar de oorzaken van autisme waarbij ook de data van smartwatch gebruikers geanalyseerd zou worden, zonder dat daar duidelijk toestemming voor verkregen was7.

Waar onderzoek naar de positieve kanten van smartwatch gebruik alsmaar toeneemt, lijkt het onderzoek naar deze schaduwzijde nog maar net op gang te komen8. Onderzoek in de komende jaren zal dus niet alleen moeten uitwijzen of smartwatches inderdaad iets zinvols kunnen zeggen over mentale gezondheid, maar zal zich ook moeten richten op de balans tussen hoeveel informatie de gebruiker zelf moet kunnen zien, zonder onnodige stress te veroorzaken. Totdat de wetenschap deze puzzel heeft opgelost, hebben we gelukkig nog altijd de meest betrouwbare bron van hoe we ons voelen tot onze beschikking en dat zijn we zelf. 

Referentielijst:

1. Kemp, A. H., & Quintana, D. S. (2013). The relationship between mental and physical health: insights from the study of heart rate variability. International journal of Psychophysiology, 89(3), 288-296.

2. Kim, H. G., Cheon, E. J., Bai, D. S., Lee, Y. H., & Koo, B. H. (2018). Stress and heart rate variability: a meta-analysis and review of the literature. Psychiatry investigation, 15(3), 235.

3. https://warn-d.eiko-fried.com/nl/

4. Siepe, B. S., Tutunji, R., Rieble, C. L., Proppert, R. K., & Fried, E. I. (2025). Associations between ecological momentary assessment and passive sensor data in a large student sample. Journal of Psychopathology and Clinical Science.

5. Kreibig, S. D. (2010). Autonomic nervous system activity in emotion: A review. Biological psychology, 84(3), 394-421.

6. https://www.nu.nl/tech/6357309/smartwatches-zorgen-soms-voor-onnodige-sl...

7. https://www.npr.org/2025/05/08/nx-s1-5391310/kennedy-autism-registry-dat...

8. Kaplan, D. M., Greenleaf, M., & Lam, W. A. (2023). Wear with care: A call for empirical investigations of adverse outcomes of consumer health wearables. Mayo Clinic Proceedings: Digital Health, 1(3), 413-418.