Olympic Mind: De psychologie achter topprestaties in de sport

Editorial bij 'Olympic Mind: De psychologie van buitengewone sportprestaties'

geschreven door Lisa Musculus, Elisa Bisagno, Sylvain Laborde & Ruud den Hartigh

Het uitvoeren van de Biles 3 in turnen, het lopen van de 100 meter in 9,58 seconden of het tillen van 267 kg zijn slechts enkele wonderlijke voorbeelden van wereldrecordprestaties in olympische sporten. In 2024 zal de wereld opnieuw getuige kunnen zijn van de prestaties van ongeveer 10.500 atleten van 206 nationale olympische comités, die uitkomen in 32 verschillende sporten. In Parijs zullen deze atleten strijden, terwijl coaches, ouders en toeschouwers de sportprestaties zullen steunen en toejuichen. De prestaties van de atleten worden niet alleen bepaald door hun sterke fysieke vaardigheden, ook het mentale aspect speelt een cruciale rol. De speciale internationale uitgave van In-Mind (https://www.in-mind.org/) richt zich op verschillende psychologische (bijv. ervaren druk), sociale (bijv. steun van ouders) en contextuele factoren (bijv. thuisvoordeel) van de "Olympic Mind". Verder worden verschillende strategieën zoals ademhalingstechnieken, slaapgedrag en virtual reality toegelicht.

Figuur 1. Woordenwolk van kernthema's afgeleid van de titels van de artikelen in de speciale In-Mind uitgave. Alle woorden die meerdere keren voorkomen zijn in de wolk opgenomen. (bron: https://www.freewordcloudgenerator.com/generatewordcloud)

De rol van psychologische factoren en uitkomsten van prestaties kunnen voor elke atleet anders zijn. Daarnaast worden de prestaties van atleten op verschillende manieren beïnvloed door sociale en contextuele factoren (bijv. Zentrag & Raab, 2023). Wat betreft de psychologische determinanten van topsportprestaties benadrukt Van Yperen (2024) dat het belangrijkste doel van olympische atleten is om te winnen. Hij legt verder uit hoe dit doel bereikt kan worden door zich vooral bezig te houden met taakgerichte, persoonlijk controleerbare doelen. Sanchez e.a. (2024) schrijven over een vrij nieuwe discipline op de Olympische Spelen: klimmen. De auteurs geven inzicht in de psychologische factoren die bijdragen aan het leveren van optimale klimprestaties. Will e.a. (2024) zoomen in op het belang van cognitieve vaardigheden. Het artikel geeft inzicht in het dagelijks leven van topsporters die zich voorbereiden op de Olympische Spelen, door algemene en sportspecifieke cognitieve tests uit te voeren met als doel hun prestaties te verbeteren.

Andere artikelen van deze uitgave richten zich op sociale en contextuele invloeden, variërend van de naaste familie (d.w.z. ouders, zie Eckardt e.a., 2024) tot het publiek en het sportsysteem in het algemeen (Schwender e.a., 2024). Aan de ene kant kunnen sociale en contextuele factoren een positief effect hebben op sportprestaties. Eckardt e.a. (2024) richten zich op de potentiële positieve invloed van ouders als een belangrijke bron van sociaal-emotionele steun voor topsporters en geven voorbeelden waarin ouders substantieel hebben bijgedragen aan het sportsucces van hun kinderen. Van Meurs e.a. (2024) schrijven over het mogelijke positieve effect van de supporters door specifiek in te gaan op verklaringen voor het fenomeen thuisvoordeel. Chareyre e.a. (2024) gaan juist in op de druk die gepaard kan gaan met de aanwezigheid van anderen, wat zowel positieve als negatieve effecten kan hebben op de prestaties. Afhankelijk van de situatie en de kenmerken van zowel de atleet als de andere aanwezigen worden verklaringen gegeven voor wanneer nadelige effecten op prestaties zich voordoen. Deze negatieve effecten kunnen echter worden verminderd door routines door te nemen voorafgaand aan de te leveren prestatie.

Op het niveau van het welzijn van atleten gaan Isoard-Gautheur e.a. (2024) en Schwender e.a. (2024) kritisch in op het systeem en de cultuur van topsport. Isoard-Gautheur e.a. (2024) leggen uit dat topsporters het risico lopen op een burn-out. De auteurs beschrijven onder andere cognitieve interventies, mindfulness en organisatorische strategieën om burn-out bij atleten te voorkomen. Schwender e.a. (2024) presenteren inzichten over hoe topsporters kunnen worden beschermd tegen geweld en bespreken projecten die gericht zijn op dit belangrijke onderwerp.

Een andere set artikelen gaat dieper in op psychofysiologische interventies om artleten zo goed mogelijk voor te bereiden op hun belangrijkste wedstrijd. Een eenvoudig maar belangrijk voorbeeld gaat over ademhaling: Iskra e.a. (2024) beschrijven de invloed van ademhalingstechnieken op de prestaties en het welzijn van topatleten en laten zien hoe dit soort technieken de prestaties en focus kunnen verbeteren, maar ook het herstel kunnen versnellen. Laborde e.a. (2024) verdiepen zich in het belang van het monitoren van hartslagvariabiliteit (HRV) voor topatleten, waarbij zij de verbinding tussen hart en hersenen uitleggen en de mogelijkheden om prestaties, herstel en algeheel welzijn te verbeteren. Het artikel laat verder zien hoe HRV kan worden gebruikt voor het optimaliseren van individuele trainings schema's en het voorkomen van overtraining.

Een ander belangrijk onderwerp, waar Hoedlmoser e.a. (2024) aandacht aan besteden, is slaapkwaliteit en -problemen van individuele atleten. In dit artikel worden met name strategieën beschreven voor het verbeteren van het slaapgedrag van atleten voor, tijdens en na wedstrijden zoals de Olympische Spelen, waarbij rekening wordt gehouden met de uitdagingen van het reizen over lange afstanden en het omgaan met een jetlag. Verder bespreken Richlan en Braid (2024) de rol van virtual reality in de voorbereiding van olympische atleten. De auteurs bespreken veel nieuwe mogelijkheden, maar zien ook valkuilen die zorgvuldig overwogen moeten worden voordat VR- interventies worden gebruikt door atleten en coaches.

Buiten het domein van de topsport, maar wel in de geest van de Olympische Spelen, hebben Zanna e.a. (2024) geschreven over hoe sport en de Olympic Mind rehabilitatie kunnen bevorderen met betrekking tot empathie, gezondheid en sociale re-integratie van gedetineerden in de gevangenis. De auteurs doen verslag van projecten die zijn uitgevoerd in de detentiecentra van Poissy en Fleury-Mérogis in Parijs.

Figuur 2. Psychologische determinanten en gevolgen van topsportprestaties, behandeld in deze speciale Olympic Mind uitgave. (bron: zelfgemaakte figuur)

Al met al kan deze Olympic Mind special issue interessant zijn voor sportpsychologen, coaches, atleten en andere lezers die geïnteresseerd zijn in de psychologie achter topprestaties in de sport. Afgezien van de specifieke inhoud wordt deze internationale speciale uitgave gedreven door het idee van internationale samenwerking. In de geest van de Olympische Spelen hebben wij een internationaal redactieteam samengesteld en hebben wij auteurs aangemoedigd om samen te werken met internationale collega's en vertalingen aan te leveren van hun originele Engelse artikelen. Daarom zijn veel van de originele Engelse artikelen ook vertaald in een andere In-Mind taal (zie Figuur 3). In deze Nederlandse Olympic Mind uitgave vind je de volgende artikelen:

1. Van Yperen over de essentiële psychologische kenmerken van de Olympische mindset.
2. Laborde en collega’s over het belang van hartslagvariabiliteit.
3. Richlan en Braid over de mogelijkheden en beperkingen van VR training.
4. Van Meurs en collega’s over het fenomeen thuisvoordeel.
5. Will en collega’s over het belang van cognitieve vaardigheden in voorbereiding op de Olympische Spelen.

Deze vijf artikelen zijn, samen met acht andere interessante artikelen die in deze editorial zijn genoemd, ook gepubliceerd in de internationale Engelse uitgave van de "Olympic Mind". Deze uitgave is te vinden via deze link: https://www.in-mind.org/.

Figuur 3. Een overzicht van Olympic Mind artikelvertalingen naar het Nederlands, Frans (https://fr.in-mind.org/fr), Duits (https://de.in-mind.org/), en Italiaans (https://it.in-mind.org/). (bron: vlaggen allemaal gratis licentievrij van pixabay.com, figuur zelf gemaakt).

Referenties

Zentgraf, K., & Raab, M. (2023). Excellence and expert performance in sports: What do we know and where are we going? International Journal of Sport and Exercise Psychology, 1–21. https://doi.org/10.1080/1612197x.2023.2229362