In-Mind blog

Cannabis en Psychose: tussen waan en waarheid

• geschreven door Sebastiaan Legemaat

 

 

Wereldwijd meer cannabisgebruik – en meer zorgen

Cannabis, beter bekend als wiet of marihuana, wordt wereldwijd steeds vaker gelegaliseerd en verkocht. Het gevolg: een verdubbeling van cannabisgebruik in de afgelopen tien jaar (Pew Research Center, 2024). Hoewel cannabisgebruik - vaak via een joint of een spacecake – gevoelens van ontspanning en euforie kan geven (het bekende “high” gevoel), gaat het soms ook gepaard  met psychotische verschijnselen. Denk aan grote onrust, een overdreven zelfbeeld of achterdocht (alsof iedereen tegen is). Soms leidt cannabisgebruik zelfs tot een psychose, een mentale staat met wanen (het geloven in ideeën ondanks tegenbewijs) en hallucinaties (het zien, horen en voelen van dingen die er niet zijn). 

Een psychose is vaak het begin van een langdurige en ingrijpende stoornis — iets wat je koste wat kost wilt voorkomen (WHO, 2022). Dat maakt de verdubbeling van cannabisgebruik extra zorgwekkend.  Talloze studies laten zien dat het risico op een psychose stijgt naarmate je vaker gebruikt: bij wekelijks gebruik verdubbelt het risico en bij dagelijks gebruik is het risico zelfs vier keer zo groot (Marconi et al., 2016). Ook bij mensen die al een psychotische stoornis hebben, zoals schizofrenie, lijkt cannabisgebruik de klachten te verergeren (Foti et al., 2010). 

Niet alleen de mate van gebruik is belangrijk, maar ook hoe sterk de cannabis is. Hoe hoger het THC-gehalte (delta-9-tetrahydrocannabinol, het stofje dat je “high” maakt), hoe groter het risico. Dagelijks gebruik van cannabis met veel THC vergroot de kans op een psychose zelfs vijf keer, vergeleken met cannabis met weinig THC (Forti et al., 2019). Dit verband tussen cannabisgebruik en psychose zie je wereldwijd terug, niet alleen in Europa en Amerika, maar ook in Latijns-Amerika, Azië en Afrika (Pow et al., 2023).

 

Een verband is nog geen oorzaak

Dus, veelvuldig en sterk cannabisgebruik gaat vaak samen met een psychotische stoornis. Bewijs genoeg, zou je denken, om te veronderstellen dat cannabisgebruik een oorzakelijke rol kan spelen in psychose. Maar er zijn ook andere verklaringen. Zo zouden mensen met (beginnende) psychotische klachten eerder geneigd zijn cannabis te gebruiken om hun klachten te verzachten - als een vorm van zelfzorg. Bijna de helft van mensen met psychose begint bijvoorbeeld pas met cannabisgebruik ná hun eerste psychose (Hahn, 2018). Ook rapporteren mensen met psychose vaker dan gezonde controles dat ze cannabis gebruiken om “gedachtes te ordenen” of “minder onzeker en angstig te zijn” (Mané et al., 2015). 

Een andere verklaring zegt dat mensen die kwetsbaar zijn voor psychose ook vaker kwetsbaar zijn voor impulsief drugsgebruik. Het brein van iemand met psychose werkt anders. Zij hebben vaak een verstoring in de stof dopamine, die niet alleen invloed heeft op psychose, maar ook op impulsief gedrag en het beloningssysteem van je brein (Khokhar et al., 2018). Ook is er een bepaalde afwijking in de receptor (CB1) waar THC zich aan hecht. Dit maakt het niet alleen makkelijker om psychose te ontwikkelen, maar zorgt het er ook voor dat iemand gevoeliger is voor de "high" die cannabis geeft (Suarez et al., 2015). Kortom, we kunnen nog niet met zekerheid stellen dat cannabisgebruik leidt tot psychose, of dat mensen die kwetsbaar zijn voor psychose eerder geneigd zijn tot (meer) cannabisgebruik.   

 

Hoe vroeger het gebruik, hoe groter de gevolgen

Wat we wel zeker weten, is dat cannabisgebruik bij mensen met een kwetsbaarheid voor psychose de eerste psychose kan vervroegen. Mensen die vóór hun vijftiende beginnen met cannabisgebruik, lopen de grootste kans op een psychose en krijgen die vaak op jongere leeftijd dan mensen die niet gebruiken (Pardo et al., 2021). Hoe eerder iemand een psychose krijgt, hoe minder tijd de hersenen hebben om zich normaal te ontwikkelen. De impact van psychose op de levenskwaliteit is dan ook het hoogst wanneer psychose vroeg begint en zo het ontwikkelende brein de verkeerde kant opstuurt.  

Hoe vroeger THC je brein in gaat, hoe slechter. Als een moeder tijdens de zwangerschap cannabis gebruikt, kan de THC ook de hersenen van het ontwikkelende kind in de baarmoeder aantasten. Zo zal het kind later meer kans hebben op problemen met impulsief gedrag, verslavingsgevoeligheid en hersenafwijkingen, die ook voorkomen bij mensen met een kwetsbaarheid voor psychose (De Gena et al., 2022). Cannabisgebruik tijdens de zwangerschap voorspelt dan ook dat het kind later een grotere kans heeft op het ervaren van psychose-achtige ervaringen (Fine et al., 2019). 

 

De zonnige kant van cannabis

Cannabis heeft echter ook een zonnige kant. Naast THC bevat de plant ook CBD (cannabidiol), een stofje dat geen invloed heeft of de subjectieve ervaring, maar wel op het lichaam. CBD wordt al gebruikt om mensen met neurologische aandoeningen (zoals epilepsie en de ziekte van Parkinson) te helpen en recent onderzoek laat zien dat CBD ook veelbelovend is bij psychose (Johnson et al., 2024). Zo kan CBD bij mensen in een vroeg stadium van psychose zorgen voor een vermindering van psychotische symptomen, een verbeterde cognitie en een verhoogde bloedcirculatie in het brein. CBD lijkt dus anti-psychotische effecten te hebben. Maar als het van nature zit in cannabis, waarom heeft cannabisgebruik dan zo’n sterke associatie met  psychose? 

Dat komt doordat het THC-gehalte in cannabis – maar niet het CBD-gehalte - de afgelopen decennia sterk is toegenomen. In de internationale cannabismarkt zijn sinds 1995 de THC-concentraties drie keer zo hoog geworden, terwijl dat voor CBD stabiel bleef (ElSohly et al., 2024). In relatie tot psychose is dat een zorgwekkende ontwikkeling – maar wel een die te beïnvloeden is. De wereldwijde golf van cannabislegalisatie biedt dan ook juist een unieke kans om de productie en het gebruik van cannabis beter - en meer geïnformeerd - te reguleren. Cannabis hoeft namelijk niet persé schadelijk te zijn, zolang het op de juiste manier wordt gebruikt. 

Kortom, het verhaal van cannabis en psychose is complex. Hoewel cannabis risico’s met zich meebrengt, vooral bij veelvuldig gebruik, een hoge THC-concentratie en een kwetsbaarheid voor psychose, biedt het ook mogelijkheden voor behandeling. Wanneer het aankomt op psychose, is cannabis dan ook een plant met twee gezichten.

 

Literatuurlijst

Pew Research Center. (2024, April 22). Topic: Legalizing marijuana. Pew Research Center. https://www.pewresearch.org/fact-sheet/topic-legalizing-marijuana/

World Health Organization. (2022). Global report on health data 2022. World Health Organization. https://www.who.int/reports/global-report-on-health-data-2022

Marconi, A., Di Forti, M., Lewis, C. M., Murray, R. M., & Vassos, E. (2016). Meta-analysis of the association between the level of cannabis use and risk of psychosis. Schizophrenia bulletin, 42(5), 1262-1269.

Foti, D. J., Kotov, R., Guey, L. T., & Bromet, E. J. (2010). Cannabis use and the course of schizophrenia: 10-year follow-up after first hospitalization. American Journal of Psychiatry, 167(8), 987-993.

Pow, J. L., Donald, C., Di Forti, M., Roberts, T., Weiss, H. A., Ayinde, O., ... & INTREPID Group. (2023). Cannabis use and psychotic disorders in diverse settings in the Global South: findings from INTREPID II. Psychological medicine, 53(15), 7062-7069.

Hahn, B. (2018). The potential of cannabidiol treatment for cannabis users with recent-onset psychosis. Schizophrenia bulletin, 44(1), 46-53.

Mané, A., Fernández-Expósito, M., Bergé, D., Gómez-Pérez, L., Sabaté, A., Toll, A., ... & Perez, V. (2015). Relationship between cannabis and psychosis: Reasons for use and associated clinical variables. Psychiatry research, 229(1-2), 70-74.

Khokhar, J. Y., Dwiel, L. L., Henricks, A. M., Doucette, W. T., & Green, A. I. (2018). The link between schizophrenia and substance use disorder: A unifying hypothesis. Schizophrenia research, 194, 78-85.

Suárez-Pinilla, P., Roiz-Santiañez, R., de la Foz, V. O. G., Guest, P. C., Ayesa-Arriola, R., Córdova-Palomera, A., ... & Crespo-Facorro, B. (2015). Brain structural and clinical changes after first episode psychosis: focus on cannabinoid receptor 1 polymorphisms. Psychiatry Research: Neuroimaging, 233(2), 112-119.

Pardo, M., Matalí, J. L., Sivoli, J., Regina, V. B., Butjosa, A., Dolz, M., ... & Usall, J. (2021). Early onset psychosis and cannabis use: Prevalence, clinical presentation and influence of daily use. Asian journal of psychiatry, 62, 102714.

De Genna, N. M., Goldschmidt, L., Richardson, G. A., & Day, N. L. (2022). Maternal trajectories of cannabis use and young adult cannabis and nicotine dependence. Addictive behaviors, 126, 107212.

Fine, J. D., Moreau, A. L., Karcher, N. R., Agrawal, A., Rogers, C. E., Barch, D. M., & Bogdan, R. (2019). Association of prenatal cannabis exposure with psychosis proneness among children in the adolescent brain cognitive development (ABCD) study. JAMA psychiatry, 76(7), 762-764.

Dammann, I., Rohleder, C., & Leweke, F. M. (2024). Cannabidiol and its potential evidence-based psychiatric benefits–a critical review. Pharmacopsychiatry, 57(03), 115-132.

Johnson, K., Weldon, A. J., & Burmeister, M. A. (2024). Differential effects of cannabis constituents on schizophrenia-related psychosis: a rationale for incorporating cannabidiol into a schizophrenia therapeutic regimen. Frontiers in Psychiatry, 15, 1386263.

ElSohly, M. A., Chandra, S., Radwan, M., Majumdar, C. G., & Church, J. C. (2021). A comprehensive review of cannabis potency in the United States in the last decade. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 6(6), 603-606.